Niçin trafik lambaları kırmızı sarı ve yeşildir?

Trafik ışıklan uygulaması, önceleri
demiryollarının trenleri kontrol için uyguladığı sinyaller örnek
alınarak başlamıştır. Demiryolları idaresi kırmızı rengi 'dur' sinyali
olarak seçmişti. Kırmızı renk kan rengi olduğundan asırlar boyu
tehlikenin, tahribatın ve ölümün simgesi olmuştur. Demiryolları ilk
faaliyete geçtiği 1830'lu yıllarda 'ikaz' ışığının rengi yeşil, 'geç'
ışığının ise beyazdı.

Bir süre sonra beyaz sinyal problem
yaratmaya başladı. Beyaz renkli 'geç' sinyali diğer sokak lambaları ile
karıştırılabili-yordu. Ama daha da kötüsü 'dur' işaretlerine konulan
kırmızı mercekler yerlerinden düşünce ışık beyazlaşıyor, 'geç' sinyali
olarak algılanıyor ve kazalara yol açabiliyordu.

Sonunda
demiryolcular kırmızıyı 'dur', yeşili 'geç' san rengi de 'ikaz' sinyali
olarak kullanmaya başladılar. Bilindiği gibi sarı, renk spektrumu
içinde en göz alıcı renktir. Böylece makinist bir sinyalin bulunması
gereken yerde beyaz ışığı görürse, bir şeylerin yanlış olduğunu anlıyor
ve tedbirini alıyordu.

Karayollarına gelince, yollarda sadece
atların ve at arabalarının bulunduğu tarihlerde bile dünyanın büyük
şehirlerinde trafik sorundu. İlk trafik lambası otomobillerin ortaya
çıkmasından çok önce 1868'de Londra'da kullanıldı. Gazla yakılan ve bir
eksen etrafında döndürülebilen kırmızı ve yeşil lambalar bir yıl sonra
patlayıp, kendilerini çeviren polisi de yaralayınca bu uygulama ortadan
kalktı.

Ama öte yandan otomobillerin ortaya çıkması ve
şehirlerde dolaşmaya başlamalarıyla birlikte durum iyice kötüleşti.
Çeşitli şehirlerde değişik uygulamalar yapıldı. Demiryollarındaki
uygulama örnek alındı ama demiryollarında birbirine paralel iki hat
vardı. Bu sistem iki yolun kesiştiği kavşaklarda işe yaramıyordu.

Sonunda
günümüzdekilere benzeyen ilk elektrikli otomatik trafik lambasını,
ilkokul mezunu ve ABD'deki Cleveland'da otomobil sahibi ilk siyah olan
Garrett Morgan geliştirdi. 1914'de ilk denemelerine başlayan Morgan
1923'de de patentini aldı. Morgan 1963'de ölümünden az önce patentini
40 bin dolara General Electric firmasına sattı.

Morgan'ın
lambaları demiryollarına benzer şekilde bir 'T' üzerinde kırmızı ve
yeşil iki lambadan ibaretti. Çok geçmeden ikaz anlamında sarı lamba da
ilave edildi ve uygulama bütün dünyaya süratle yayıldı. Aradan geçen
yıllara rağmen sarı renk hala 'ikaz' anlamındadır ama günümüz
sürücüleri onu 'geç' sinyali olarak algılıyorlar.